Spis treści:
2. Czym jest uczenie się?
3. Pólkule mózgowe – za co odpowiadają?
4. Kiedy skutecznie się uczymy?
5. Siedem grzechów głównych uczenia się i jak się ich pozbyć
6. Techniki nauki – jak skutecznie się uczyć?
W nauce nie chodzi o to, ile się uczymy, ale jak to robimy. Każdy chciałby zdobywać wiedzę w sposób skuteczny, a na dodatek dobrze ją zapamiętywać. Psycholodzy zalecają opracowanie własnego harmonogramu nauki. Można tego dokonać, bazując na opracowanych technikach o potwierdzonej skuteczności. Jednak najpierw warto odpowiedzieć na pytanie: jak uczy się mózg?
Mózg jako najefektywniejszy mięsień
Mózg można ćwiczyć tak samo jak biceps – to jedno z największych odkryć współczesnych czasów. Przez wiele lat naukowcy sądzili, że inteligencja jest czymś zapisanym w genach. Dopiero rozwój neurobiologii pokazał, jak ogromne znaczenie posiadają czynniki środowiskowe. Komórki mózgowe są nawet kilkukrotnie bardziej aktywne u małych dzieci. W określeniu „mali geniusze” nie ma zatem ani grama przesady. Ale jak skutecznie się uczyć, kiedy jest się dorosłym?
Czym jest uczenie się?
Uczenie się to proces wzmacniania połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi, kształtowanie nowych sieci oraz łączenie ich ze sobą. Mechanizm ten przebiega dzięki możliwościom ludzkiego mózgu, do jakich należy:
- umiejętność rejestrowania i przetwarzania informacji,
- zdolność zapamiętywania, w czym ogromne znaczenie mają bodźce z zewnątrz,
- regulacja pracy, od fazy rozluźnienia po stres czy zahamowanie.
Oczywiście, to nie wszystkie możliwości ludzkiego umysłu, którego pracy nie jest w stanie przebić żaden komputer. Żeby skutecznie się uczyć wystarczy wykorzystać te uwarunkowania w stosowanych przez siebie technikach.
Półkule mózgowe – za co odpowiadają?
Nasz mózg jest podzielony na dwie części – półkulę lewą i prawą. Bezustannie komunikują się one między sobą i wspierają w realizacji każdego z naszych pomysłów. Choć półkule wyglądają bardzo podobnie, to pełnią zupełnie odmienne funkcje.
Lewa półkula
Czynności, które są związane z lewą półkulą, moglibyśmy określić mianem „praktycznych”. Ta część mózgu odpowiada bowiem za mówienie i rozumienie tego, co mówią inni. Pozwala myśleć logicznie, a także podchodzić do problemów w sposób analityczny. Lewa półkula jest dobrze rozwinięta u geniuszy matematycznych, jako że warunkuje możliwość wykonywania skomplikowanych obliczeń. Dzięki jej funkcjonowaniu potrafimy również skutecznie uczyć się pisania oraz rozpoznawać przedmioty za pomocą dotyku.
Prawa półkula
Najważniejsza część mózgu u osób obdarzonych talentem artystycznym. To ona umożliwia abstrakcyjne myślenie, pozwala tworzyć dzieła sztuki takie jak obrazy czy utwory muzyczne. Tę część mózgu trzeba koniecznie pobudzać, jeśli chce się być kreatywnym. Prawa półkula odpowiada również za myślenie przestrzenne. Czasami mamy wrażenie, że wiemy, co się zaraz zdarzy lub opieramy swój wybór na przeczuciu. W takim momencie prawdopodobnie uaktywniła się prawa półkula, która odpowiada za coś tak nieuchwytnego jak intuicja.
Kiedy skutecznie się uczymy?
To pytanie nurtuje neurobiologów. Na podstawie obserwacji zwierząt, z których jedne miały na co dzień dostęp do kolorowych zabawek, a drugie żyły w pustych, mało interesujących klatkach, odkryto, że u tych pierwszych wytworzyło się dwa razy więcej sieci neuronowych. Mnogość bodźców doprowadziła zatem do zwiększenia się sieci neuronowych. Nie należy jednak mylić pozytywnych impulsów z zewnątrz z rozpraszaczami, które przeszkadzają w wykonywaniu jakiejkolwiek czynności, nie wspominając nawet o skutecznym uczeniu się. Jak z nimi walczyć?
Siedem grzechów głównych uczenia się i jak się ich pozbyć?
Według zasad kognitywistyki początkiem procesu nauki jest skierowanie swojej uwagi na pewne zagadnienie. Niektórzy uczniowie od początku skazują się na porażkę poprzez niewłaściwe nawyki. Do takich siedmiu grzechów głównych należy:
1. Dostęp do social mediów. To największy pożeracz ludzkiej uwagi. Jak często masz wrażenie, że skrolowanie tablicy na Facebooku lub Instagramie zajęło Ci jedynie dwie minuty, podczas gdy w rzeczywistości minął kwadrans? Osoby, które chcą skutecznie się uczyć, muszą zapamiętać: nauka równa się brak dostępu do mediów społecznościowych.
Rozwiązanie: wyciszenie lub wyłączenie telefonu, a także instalacja specjalnych wtyczek na komputerze, które blokują dostęp do stron zakazanych podczas uczenia się.
2. Inne rozpraszacze. Hałas, źle dobrane światło czy włączony telewizor dają sygnał mózgowi, że oto powinien przejść w tryb podzielnej uwagi. Trzeba jak najszybciej odłączyć się od tych destrukcyjnych bodźców, aby umysł mógł odetchnąć i pracować pełną parą.
Rozwiązanie: stworzenie swojego własnego, cichego kącika do nauki, ewentualnie zagłuszenie hałasów muzyką, która pomaga się skoncentrować (np. fale alfa i beta).
3. Bałagan wokół. Walające się papiery, wieczne poszukiwania długopisu czy stos kubków na stole – skądś to znasz? Jeśli tak, to natychmiast zmień scenografię miejsca, w którym się uczysz.
Rozwiązanie: regularne sprzątanie papierów i pozbywanie się tego, co nie jest już potrzebne. Możesz robić codziennie pięciominutowe porządki, na przykład przed pójściem spać.
4. Wizyty w lodówce. Podjadanie źle wpływa nie tylko na figurę. Jest szkodliwe również dla koncentracji, zwłaszcza gdy na takie przechadzki wybieramy się kilka razy w ciągu jednej godziny.
Rozwiązanie: Żeby skutecznie się uczyć, trzymaj ulubione przekąski blisko miejsca nauki. Wybieraj produkty, które wspomagają pracę Twojego mózgu – orzechy, bakalie, kanapki – albo stymulują go w naturalny sposób – zielona herbata, yerba mate, ewentualnie kawa.
5. Uczenie się ciągiem. Każdy mięsień potrzebuje chwili na odpoczynek. Inaczej może dojść do jego przetrenowania. W przypadku mózgu najgroźniejszą kontuzją jest zmęczenie, niechęć i niemoc dalszej nauki.
Rozwiązanie: Techniki zarządzania czasem, takie jak Pomodoro, robienie krótkich, kilkuminutowych przerw po zapamiętaniu danej partii materiału.
6. Brak tlenu. Mózg potrzebuje dostępu do świeżego powietrza. Dzięki temu pracuje się nam efektywniej i mniej ziewamy.
Rozwiązanie: Gruntowne przewietrzenie pokoju przed rozpoczęciem nauki, uczenie się przy uchylonym lufciku lub wychodzenie na zewnątrz podczas przerw.
7. Wymówki. Ich wymyślanie to ulubione zajęcie osób narzekających, że cierpią na prokrastynację, czyli odkładanie rzeczy na później. Przez to „schorzenie” zarywają noc przed ważnym egzaminem albo dopinają zadanie w ostatnim możliwym terminie.
Rozwiązanie: Przypomnij sobie wszystkie wymówki, dla których najczęściej rezygnujesz z nauki i znajdź dla nich kontrargument. Przykładowo, zadanie wykonane dzisiaj pozwoli cieszyć się słonecznym weekendem w spokoju.
Techniki nauki – jak skutecznie się uczyć?
Czas poznać polecane metody nauki, które umożliwiają skuteczne przyswajanie informacji oraz ich zapamiętywanie.
- Systematyczność jest najważniejsza
Nadrzędna zasada uczenia się, w szczególności języków obcych, brzmi: krótko, ale systematycznie. Dla wzmocnienia połączeń nerwowych w mózgu potrzebne są codzienne treningi. Dlatego lepiej uczyć się pół godziny dziennie, zamiast robić sobie kilkugodzinne sesje raz w tygodniu. - Mapy myśli
Nasza pamięć opiera się na skojarzeniach. Dlatego tak wielu uczniów lubi robić mapy myśli. Ich działanie można spotęgować, stosując różnorodne kolory, znaki i symbole. Takie wspomagacze nauki należy koniecznie tworzyć własnoręcznie, ponieważ wzmacnia to proces zapamiętywania. - Dopasowana metoda nauki
Jedni z nas to urodzeni wzrokowcy, inni najlepiej zapamiętują to, co usłyszą, a kolejni potrafią skutecznie uczyć się tylko w ruchu. Żeby przyswajać informacje efektywniej, warto dopasować metodę do swojego stylu uczenia się. Dla wzrokowców najlepsze będą obrazki i stosowanie długopisów lub markerów w różnych kolorach. Słuchowcy mogą powtarzać materiał, mówiąc na głos i nagrywając siebie albo korzystając z audiobooków czy nagrań w wykładów. Dla kinestetyka dobrym będzie połączenie nauki z ruchem, na przykład słuchanie podcastów podczas biegania czy jazdy na rowerze. - Abstrakcyjność
W tej metodzie musimy „poruszyć” naszą prawą półkulą. Tworzenie abstrakcyjnego kontekstu dla poznawanych informacji pozwala zapamiętać je na bardzo długo. Technika ta sprawdza się szczególnie dobrze w nauce języków, w ramach czego tworzy się zupełnie zmyślone, wręcz absurdalne zdania. - Porady ekspertów
Mózg można ćwiczyć jak każdy inny mięsień. Warto zacząć już teraz od specjalnie dostosowanego treningu, który został opracowany przez ekspertów z dziedziny uczenia się z Brain Gym. Taki zestaw ćwiczeń pozwoli nie tylko skutecznie się uczyć, ale również rozwinąć intelekt, poprawić pamięć i wzmocnić koncentrację.
