Czym jest ADHD?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to zaburzenie neurobiologiczne, które wpływa na codzienne życie dzieci i dorosłych. Jest to wyzwanie, które wymaga odpowiedniego podejścia i wsparcia. Terapia i farmakologia są najbardziej intuicyjnym rozwiązaniem na złagodzenie symptomów ADHD, jednak ponadto istnieją liczne praktyczne strategie, które mogą ułatwić i poprawić jakość życia osób mierzących się z nimi. W artykule skupimy się na sposobach niosących pomoc zarówno dzieciom, jak i dorosłym w radzeniu sobie z ADHD.
Podejrzenie ADHD – gdzie szukać pomocy?
Jeżeli istnieje podejrzenie ADHD u dziecka, pamiętaj, że pierwszym krokiem zawsze powinna być konsultacja ze specjalistą. Ważne jest, aby rozpoznanie było przeprowadzone przez wykwalifikowaną osobę. Diagnozę stawia lekarz psychiatra, natomiast nieocenionym wsparciem w tym procesie zwykle jest także opinia psychologa i neurologa. Dziecko może wykazywać charakterystyczne dla ADHD objawy z zupełnie innej przyczyny, dlatego opinia lekarza jest kluczowa, by rozpocząć odpowiednie działania. Samodiagnoza niesie za sobą duże ryzyko błędu, a w konsekwencji, bez odpowiedniej pomocy, nasilenie objawów lub innych powikłań. Natomiast zaniedbanie czy nierozpoznanie może w niektórych przypadkach prowadzić do rozwinięcia się zaburzeń lękowych, depresji, uzależnień czy poważnych zaburzeń psychicznych, dlatego nie powinno się lekceważyć występujących symptomów.
Co powinniśmy wiedzieć o ADHD?
Kiedy diagnoza wskazuje na ADHD, kolejnym krokiem jest zrozumienie z czym w zasadzie się mierzymy. Należy zapoznać się z objawami i ich wpływem na życie osoby, u której występują. Edukacja na ten temat może pomóc w zrozumieniu reakcji i potrzeb, a także ułatwić komunikację z ludźmi – rodziną, nauczycielami, czy przyjaciółmi. Ważnym aspektem jest zrozumienie, że to zaburzenie może wywoływać odmienne objawy u poszczególnych osób. Poza tym, że istnieją różne podtypy ADHD, to każdy człowiek jest niepowtarzalny i wymaga odpowiedniego, indywidualnego podejścia. Ponadto, warto mieć na uwadze, że to zaburzenie, którego nie da się wyleczyć. Będzie towarzyszyło osobie mierzącej się z nim od początku, do końca życia. Z objawami ADHD trzeba nauczyć się żyć, czyli znaleźć strategie, które pomogą w jak najlepszym funkcjonowaniu na co dzień.
Terapia jako sposób na zarządzanie ADHD
Terapia jest kluczowym elementem radzenia sobie z ADHD. Specjaliści mogą pomóc w nauce strategii zarządzania objawami. Trening umiejętności społecznych, terapia poznawcza i behawioralna mogą być szczególnie skuteczne. Ostatnia z wymienionych, stanowi także pomoc dla rodziców dzieci z ADHD. Ze spotkań wynoszą wiedzę o tym, na co dziecko ma wpływ, a na co nie, jak organizować wspólną przestrzeń, czy chociażby jakie zasady ułatwią ich codzienność.
Farmakoterapia, czyli przywracanie koncentracji i redukcja nadpobudliwości
W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki w celu zarządzania objawami ADHD. Wielu pacjentów zauważa poprawę koncentracji i kontroli impulsów po odpowiednim leczeniu farmakologicznym. Ważne jest, aby omówić te opcje z lekarzem i zrozumieć potencjalne skutki uboczne. Farmakoterapii nie należy się jednak bać. Odpowiednie dobranie leków powinno zminimalizować ryzyko występowania skutków ubocznych, a przy silnych i wyjątkowo utrudniających codzienność objawach, będą miały bardzo korzystny wpływ na pacjenta.
Przyjazne otoczenie a koncentracja
Terapia dzieci z ADHD opiera się przede wszystkim na ich środowisku – rodzicach, rówieśnikach, nauczycielach. Należy mieć na uwadze, że dużą rolę odgrywa czynnik biologiczny, co oznacza, że prawdopodobieństwo występowania zaburzenia u dziecka wzrasta, jeśli z tą trudnością mierzy się również członek bliskiej rodziny. Zdarza się, że rodzic wykazuje objawy, mimo że nigdy nie diagnozował się w kierunku ADHD. Ze względu na to, że opiekunowie są najbliższym otoczeniem dziecka, mają wyjątkowo duży wpływ na jego zachowania. W związku z tym, opanowanie u dziecka deficytu uwagi, czy nadpobudliwości ruchowej będzie trudniejsze, jeśli przebywa z rodzicem wykazujących podobne zaburzenia. Ten aspekt powinien być motywacją do przyjrzenia się samemu sobie.
Szkoła to także duża część życia dziecka, dlatego odpowiednie podejście nauczycieli będzie na wagę złota. Grono pedagogiczne powinno zdawać sobie sprawę z istniejących przeszkód. Mimo, że niestety nie doczekaliśmy się jeszcze adekwatnych regulacji dotyczących zasad dla osób z ADHD w szkole, wierzymy, że bezpośredni komunikat pomoże w budowaniu bardziej przyjaznego tym osobom otoczenia szkolnego. Wyrozumiali nauczyciele nie przejdą obojętnie obok obserwowanych sygnałów i wspólnie z rodzicami będą w stanie wprowadzić drobne zmiany, które zdejmą z ucznia część nierealnych do spełnienia oczekiwań.
Implusywność, nadruchliwość i zaburzenia uwagi – strategie radzenia sobie z objawami ADHD
Występowanie nadruchliwości, zaburzeń koncentracji uwagi, czy nadmiernej impulsywności często uniemożliwia osobom z ADHD wypełnianie codziennych obowiązków tak, jak by się od nich oczekiwało. Należy jednak pamiętać, że objawy te nie są winą dziecka, ani nie zostały wywołane poprzez złe podejście rodziców, czy nieodpowiednie nauczanie pedagogów. Aby skutecznie pomóc, należy traktować je, jako taki sam rodzaj niedyspozycji, jak na przykład wada wzroku czy niedosłuch. Tak, jak dla osób niedowidzących zamiast karania, lepszym rozwiązaniem będzie dopasowanie okularów, tak odpowiednia strategia postępowania będzie trafniejsza od karcenia w przypadku osób z ADHD. Takie podejście ma nawet swoją nazwę i określa się je, jako „okulary na ADHD”.
Strategia na nadmierną impulsywność
Nad impulsywnością można zapanować tylko wtedy, gdy się o tym pamięta – czyli nie będąc impulsywnym. Dziecko w takim razie będzie w stanie zapanować nad nią wtedy, gdy mu o tym przypomnimy. Oto metoda na przypomnienie:
– Skoncentruj uwagę dziecka na sobie (utrzymaj kontakt wzrokowy lub delikatnie dotknij)
– Przypomnij zasadę, którą chcesz wyegzekwować jak najprostszym językiem. (np. Na komputerze grają dzieci, które odrobiły pracę domową)
– Powtórz zasadę tyle razy, ile potrzebuje dziecko,
– Bądź przy dziecku tak długo, aż zastosuje się do zasady.
Strategie na nadruchliwość
Trzeba zrozumieć, że ten objaw nie jest możliwy do całkowitego zniwelowania. Należy więc postawić sobie za cel, nie zupełne zaprzestanie ruchu (bo jest to nierealne), a sprawić by jak najmniej przeszkadzał otoczeniu. Pamiętaj o tym, że ruch oznacza jakąkolwiek dynamikę ciała, dlatego dobrym rozwiązaniem może okazać się pozwolenie dziecku np. na żucie gumy w trakcie lekcji. Wielką korzyść przyniesie także aktywność fizyczna w dowolnej, ulubionej postaci. Ćwiczenia pomogą w wyładowaniu nadmiaru energii, zredukują stres i poprawią zdolność koncentracji.
Strategie na zaburzenie uwagi
Spośród tej grupy sposobów możemy wyodrębnić trzy podtypy, czyli:
– Strategie mające na celu ograniczenie bodźców docierających do dziecka w czasie wykonywania zadania – w tym wypadku sprawdzi się ograniczenie ilości przedmiotów znajdujących się w zasięgu wzroku dziecka, do tych, które są niezbędne. Przy odrabianiu lekcji będzie to np. biurko niezastawione przedmiotami, skierowane przodem do pustej ściany.
– Strategie ułatwiające selekcję odbieranych bodźców – przydatne może okazać się zaznaczenie kolorami fragmentów tekstu, na które chcielibyśmy, aby dziecko zwróciło uwagę. W przypadku arkusza z zadaniami sprawdzi się również zasłonięcie pustą kartką kolejnych zadań tak, aby nie rozpraszały ucznia swoją treścią.
-Strategie skracające czas wykonania danego zadania – dobrym sposobem będzie podzielenie zadania na mniejsze części, uwzględniając w nich możliwy do osiągnięcia czas koncentracji dziecka. Można również wydawać po jednym krótkim poleceniu. Ten sposób pozwala na dostosowanie tempa pracy do możliwości dziecka.
Wpływ pozytywnego wzmacniania na osoby z ADHD
Każdy z nas potrzebuje czuć się wartościowy, sprawczy i kompetentny. Kiedy tego zabraknie, mniej chętnie podchodzimy do stawianych przed nami wyzwań. Sukcesy i nawet drobne zwycięstwa, pomagają dzieciom radzić sobie z nowymi przeszkodami, a także budzą chęć do dalszej pracy. Doceniaj swoje dziecko najczęściej jak to możliwe. Osoby z ADHD często muszą włożyć znacznie większy wysiłek w wykonanie danego zadania niż ich rówieśnicy, dlatego chyba sam/ sama przyznasz, że zasługują na uznanie i aprobatę. Jeżeli nie masz powodu do pochwały – stwórz go samodzielnie np. poproś o wykonanie prostej czynności domowej. W przypadku dzieci z tym zaburzeniem świetnie sprawdza się także system nagradzania za wywiązanie się ze swoich obowiązków, czyli np. pościelenie łóżka przed wyjściem do szkoły.
Jak panować nad chaosem? Normy i zasady a ADHD
ADHD jest zaburzeniem, które powoduje, że osoby mierzące się z nim żyją w dużym chaosie, w którym dosyć trudno jest się odnaleźć. Im bardziej ich życie będzie uporządkowane, tym lepiej będą radziły sobie z codziennością. Dobra organizacja i planowanie obniżą poziom stresu na jaki osoby z tym zaburzeniem są szczególnie narażone. Warto wprowadzić jak najwięcej norm, które niejako ustrukturyzują i zaprowadzą porządek w życiu Twojego dziecka. Ramy, które narzucisz, pozbawią je zbędnego chaosu i dadzą poczucie bezpieczeństwa. Zadbaj o niezmienny porządek dnia oraz zasady, które będziesz konsekwentnie egzekwować. ADHD często wiąże się z trudnościami w organizacji i planowaniu zadań. Warto inwestować czas w naukę praktycznych strategii, takich jak tworzenie list zadań, korzystanie z kalendarza, czy ustawianie przypomnień. Te narzędzia pomagają w utrzymaniu porządku i skupienia.
Rola konsekwencji w pracy z osobami z ADHD
To część pracy najtrudniejsza do osiągnięcia. Jak już zostało wspomniane, występowanie zaburzenia nie jest niczyją winą, ale jednocześnie nie może być wymówką ani usprawiedliwieniem niewywiązywania się ze swoich obowiązków. To, że dziecko nie jest w stanie funkcjonować tak sprawnie, jak większość jego kolegów i koleżanek z klasy, nie powinno zwalniać go z wykonywania zadań lub ponoszenia konsekwencji swoich czynów. Co prawda dzieci z ADHD często próbują odwrócić naszą uwagę od tego, co chcemy w danej chwili wyegzekwować i potrafią być w tym bardzo kreatywne. Zadaniem rodzica czy nauczyciela w takich chwilach, jest trwanie przy swoim. Odpuszczenie nauczy dziecko, że jego zabiegi działają, a przez to kolejna negocjacja może okazać się jeszcze trudniejsza. Balans, to słowo klucz w dążeniu do lepszej i bardziej harmonijnej codzienności z osobami z ADHD.
Cierpliwość i wsparcie jako klucz do efektywnej pracy z ADHD
Radzenie sobie z ADHD bywa uciążliwe, wymagające szczególnej samodyscypliny i cierpliwości. Niektóre dni mogą być trudniejsze niż inne, ale ważne by się nie poddawać. Warto stawiać sobie małe cele, realne do osiągnięcia i doceniać sukcesy. Dużą rolę odgrywa również wsparcie najbliższych zarówno dla dziecka mierzącego się z ADHD, jak i rodzica. Należy pamiętać, że poza widocznymi objawami, pod spodem też jest człowiek, który czuje i potrzebuje akceptacji. W każdej chwili kształtuje swoje przekonania o tym, czy jest wartościowy, kochany, mądry i wart uwagi. To szalenie ważne, żeby swoim zachowaniem mu to pokazać.
Perspektywa na zdrowe i szczęśliwe życie z ADHD
ADHD jest wyzwaniem zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, ale istnieją praktyczne strategie, które mogą pomóc w zarządzaniu objawami. Poza terapią i farmakoterapią, istnieje wiele sposobów radzenia sobie z tym zaburzeniem. Warto eksperymentować z różnymi strategiami, aby znaleźć te, które najlepiej działają dla ciebie lub twojego dziecka. Pamiętaj, że proces ten może wymagać czasu, ale z determinacją i odpowiednim wsparciem, jesteś w stanie osiągnąć sukces i prowadzić satysfakcjonujące życie pomimo ADHD.
