Symboliczna zmiana kalendarza jaką jest nadejście nowego roku inspiruje do podjęcia próby wprowadzenia realnej przemiany w życiu. Postanawiamy, że będziemy się lepiej odżywiać, więcej ćwiczyć albo zdobędziemy nowe umiejętności. Często jednak po niewielkim czasie zapał mija, a ambitne plany pozostają niezrealizowane.
Temat dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Z przykrością obserwujemy, kiedy pociecha, początkowo zaciekawiona nową propozycją, zniechęca się i rzuca przedsięwzięcie w kąt.
Jak odnaleźć motywację do działania? Które czynniki mogą ją wspierać, a jakie hamować? Czy można sprawić, aby zapał do zmiany i rozwoju nie ostygł zbyt szybko? Czy istnieje sposób, żeby pomóc dziecku, tak aby jego motywacja mogła utrzymywać się na stałym, wysokim poziomie?
Model Dweck – teoria stałości i zmienności
Z motywacją do nauki wiąże się to, co dzieci myślą na temat swoich zdolności. Na podstawie przekonań uczniów na temat ich zdolności, badaczka Carol Dweck (2013) podzieliła ich na dwie kategorie – teoretyków stałości i teoretyków zmienności.
Według pierwszej grupy zdolności zostały im z góry nadane (wrodzony talent do czegoś) i nie zmieniają się wraz z upływem czasu. Drugą grupę charakteryzowała natomiast wiara w to, że zdolności i osiągnięcie sukcesu są związane z nauką. Może ona czasem wymagać większej ilości czasu i wysiłku czy ewentualnej pomocy rodzica lub nauczyciela, ale jest realnym czynnikiem decydującym o powodzeniu.
Zdaniem Dweck około 15% uczniów nie ma jasno określonego zdania względem tego, czy zdolności są z góry nadane, czy też można nad nimi pracować. Pozostali dzielą się równo między dwie wymienione wyżej kategorie.
Nawet, gdy oczywiste dla nas może wydawać się to, że inteligencję i zdolności poznawcze można rozwijać, nie jest to takie oczywiste dla dzieci, dlatego warto uczyć je, że koncentracja i uwaga, a także pamięć są tym, na co mają realny wpływ. Zgodnie z teorią Dweck, możliwe jest nauczenie osób przekonanych o swojej bezradności nowego podejścia – wiary w swoje możliwości.
Eksperyment Rosenthala i Jacobson
Na motywację nie ma wpływu wyłącznie przekonanie dzieci o ich własnych zdolnościach, ale też oczekiwania innych wobec nich. Jest to związane z dwoma efektami:
- efektem Pigmaliona –nasze pozytywne oczekiwania wobec kogoś wpływają na jego pozytywne zachowanie czy wyniki
- efektem Golema – nasze negatywne oczekiwania wobec kogoś wpływają na jego negatywne zachowanie czy wyniki
Eksperyment Rosenthala i Jacobson (1968) jest przykładem tego, jak w praktyce działają zniekształcenia poznawcze wywołane oczekiwaniami wobec innych. Badacze przeprowadzili w jednej ze szkół podstawowych w San Francisco testy na inteligencję. Następnie spośród uczestników badania wybrano losowo 20% dzieci, które zostały wskazane nauczycielom jako wyjątkowo uzdolnione. Grupę kontrolną stanowiły pozostali uczniowie. Różnice między grupą eksperymentalną a kontrolną istniały tylko w świadomości nauczycieli.
Po 8 miesiącach wszyscy uczniowie zostali ponownie zbadani tym samym testem na inteligencję. Okazało się, że dzieci określone jako “wyjątkowo uzdolnione” uzyskały wyższe wyniki, niż dzieci z grupy kontrolnej. Pokazuje to, że stosunek nauczycieli ma realny wpływ na osiągnięcia dzieci, nawet kiedy są to tylko oczekiwania i domysły dotyczących ich zdolności.
Co jeszcze może się kryć za brakiem motywacji?
Motywacja nie zawsze jest łatwo osiągalna. Na jej obniżenie mogą wpływać różne czynniki, na przykład:
- emocje (mimo, że w odpowiednim zakresie wspomagają zapamiętywanie, w nadmiarze mogą przeszkadzać w uczeniu się i koncentracji);
- brak wsparcia w rozwiązywaniu problemów związanych z nauką;
- zbyt duża ilość informacji do nauki;
- zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania otoczenia (nauczycieli, rodziców);
- nadmierny stres (sprzyja prokrastynacji, czyli odkładaniu obowiązków na później);
- niedostatecznie rozwinięte umiejętności poznawcze, które mogą objawiać się problemami z koncentracją, zapamiętywaniem czy rozumieniem tekstu
Procesy poznawcze to podstawowe funkcje służące poznawaniu rzeczywistości, orientacji w otoczeniu i przyswajaniu wiedzy. Dzięki rozwiniętym umiejętnościom poznawczym motywacja do nauki wzrasta, ponieważ treści są łatwiej i szybciej przyswajane. Efektywnie działająca pamięć, zdolność do koncentracji czy rozumienia treści sprawiają, że dziecko nie zniechęca się nawet wówczas, gdy zadanie jest skomplikowane.
Jeśli Twoje dziecko ma problem z uwagą, pamięcią czy przyswajaniem tekstu, istnieje sposób na rozwój jego umiejętności. Odpowiedni dobór ćwiczeń pod okiem specjalisty sprawi, że nie tylko zwiększy się poziom jego zdolności poznawczych, ale również będzie bardziej zmotywowane, by aktywnie się rozwijać.
Dzięki temu podejmowane wyzwania i przedsięwzięcia mogą być kontynuowane w dłuższych okresach. Naturalna ciekawość, zapał mają swoją moc i – jeśli nie zostaną zgaszone przez piętrzące się trudności – mogą pozostać trwałym motywatorem. Ich siłą jest też uwolnienie od ciągłego przypominania dziecku o nauce i namawiania go do pracy, co jest zazwyczaj bardzo męczące dla obu stron. Postanowienia noworoczne, czy te podjęte w jakimkolwiek innym okresie, mogą zostać skutecznie dochowane
