Czy z problemów z nauką można „wyrosnąć”?
Twoje dziecko znów wróciło ze szkoły bez energii i w złym humorze? Z dnia na dzień zaczęło przynosić gorsze stopnie? Widzisz, że coraz częściej bywa rozkojarzone, zapomina o ważnych rzeczach, a na samą myśl o odrabianiu lekcji reaguje rozdrażnieniem? Próbujesz je podejść na tysiąc sposobów, aby wreszcie zaczęło się uczyć, ale wszelkie Twoje wysiłki spełzają na niczym? Co robić w takiej sytuacji?
Najważniejsze to nie wpadać w panikę. Niektórzy rodzice intuicyjnie sięgają po metody, które znają zazwyczaj ze swojego dzieciństwa: wprowadzają system kar i nagród, ograniczają dziecku czas poświęcany na zabawę i nakazują, aby uczyło się więcej. Inni przyjmują strategię „na przeczekanie”, żyjąc nadzieją, że trudności, z którymi zmaga się ich pociecha, są przejściowe i pewnego dnia zwyczajnie z nich „wyrośnie”.
Żadne z tych podejść nie jest jednak dobre. Pierwsze przynosi przeważnie skutek odwrotny do zamierzonego, powodując jeszcze większą demotywację dziecka. Drugie opiera się w dużej mierze na myśleniu życzeniowym rodziców, którzy w duchu liczą na to, że problem sam się rozwiąże. Warto tymczasem wiedzieć, że obserwowane symptomy, takie jak: pogorszenie się ocen, kłopot z przyswajaniem nowych wiadomości, rozkojarzenie albo na przykład brak samodzielności w nauce to nierzadko jedynie zewnętrzne przejawy innych – nieraz znacznie poważniejszych trudności, z jakimi mierzy się dziecko. Sygnałami alarmującymi rodzica, że dzieje się coś niepokojącego powinny być również: lęk dziecka przed chodzeniem do szkoły, skłonność do wagarowania albo fakt, że pociecha zaczyna odstawać od rówieśników w zakresie osiąganych wyników szkolnych.
Warto w tym miejscu postawić pytanie: czy jest możliwe, aby z tego rodzaju problemów dziecko po prostu „wyrosło”? Wieloletnie doświadczenia nauczycieli, psychologów i pedagogów szkolnych wskazują niestety, że jest to bardzo mało prawdopodobne. Wręcz przeciwnie – zignorowanie, a tym samym zaniedbanie dziecięcych trudności w nauce sprawia zazwyczaj, że w kolejnych latach ulegają one pogłębieniu, a tym samym – stają się jeszcze trudniejsze do wyeliminowania. Wielu rodziców zaczyna szukać pomocy niejednokrotnie dopiero w momencie, kiedy problem jest już naprawdę zaawansowany, a rozwiązanie go wymaga nieproporcjonalnie dużych nakładów pracy i wysiłku ze strony dziecka.
W BrainGym zdarza nam się czasem obserwować skutki zbagatelizowania pierwszych, pozornie „niewinnych” symptomów, współwystępujących zazwyczaj z trudnościami dziecka w nauce. W związku z tym postanowiliśmy przygotować listę 6 problemów, z którymi spotykamy się najczęściej u dzieci w wieku szkolnym, a których – zgodnie z naszym doświadczeniem – zdecydowanie nie warto ignorować, licząc na to, że pewnego dnia w magiczny sposób znikną.
Problem 1: Dziecko nie potrafi się skupić
Zewnętrzne przejawy: dziecko nie jest w stanie koncentrować się na wykonywanych zadaniach, łatwo się rozprasza, zapomina, co było do zrobienia i nieraz wymaga kilkakrotnego upomnienia, aby w ogóle dokończyć zadanie. Popełnia wiele błędów oraz gubi rzeczy przez nieuwagę. Trudno mu wysiedzieć w ławce. Nie tworzy żadnego systemu organizacji nauki. Czasem zupełnie nie reaguje na kierowane do niego komunikaty.
Możliwe przyczyny: Źródła problemów z koncentracją mogą być bardzo różne – począwszy od niewystarczającej dawki snu, poprzez wysoki poziom stresu, niewłaściwą dietę, nadmiar bodźców, na które narażone jest dziecko, aż po problemy o podłożu neurologicznym i psychologicznym, takie jak na przykład nieumiejętność panowania nad emocjami, zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) albo zespół zaburzeń uwagi (ADD).
Środki zaradcze: Oprócz zadbania o kwestie podstawowe, takie jak uregulowanie snu, obniżenie poziomu stresu, wzbogacenie diety o składniki wpływające korzystnie na układ nerwowy, czy wyeliminowanie z otoczenia dziecka dystraktorów, warto również wdrożyć odpowiednie ćwiczenia na koncentrację uwagi. W osiągnięciu sukcesu kluczowe jest przestrzeganie tzw. zasady 3R, a więc dbanie o: regularność (działanie w ustalonym rytmie), rutynę (przestrzeganie tego samego schematu aktywności) oraz repetycję (nieustanne powtarzanie poleceń, aż osiągną zamierzony skutek).
Problem 2: Dziecko ma problemy z pamięcią
Zewnętrzne przejawy: Dziecko nie jest w stanie odtworzyć wydarzeń z niedalekiej przeszłości (na przykład z tego samego dnia), nie pamięta, co było mówione na lekcji, zapomina o zabraniu do szkoły potrzebnych mu przyborów, posiłków itp. Zdarza mu się zapominać słowa i nie rozpoznawać niedawno poznanych osób. Może mieć problem z referowaniem czytanych chwilę wcześniej treści.
Możliwe przyczyny: Podobnie jak w przypadku kłopotów z koncentracją – problemy z pamięcią również mogą mieć podłoże organiczne i wynikać między innymi z uszkodzeń układu nerwowego (będących na przykład skutkiem urazu głowy), zmian o charakterze metabolicznym, zakaźnym, a nawet z niedoczynności tarczycy lub niedokrwistości. Mogą być także wynikiem stresujących wydarzeń albo niespodziewanych, drastycznych zmian w życiu dziecka, z którymi młoda psychika nie zawsze jest w stanie sobie poradzić.
Środki zaradcze: W zależności od przyczyn problemu – niezbędne może okazać się leczenie neurologiczne, albo fachowa pomoc psychologa lub psychoterapeuty. Pomocne z pewnością będzie także wzbogacenie diety o dobroczynne witaminy (przede wszystkim B2 i kwas foliowy) oraz odpowiednie suplementy (np. miłorząb japoński), przy jednoczesnym wyeliminowaniu z jadłospisu produktów zawierających cukier. Nie zapominajmy również o tym, że pamięć można – i zdecydowanie warto! – ćwiczyć. W BrainGym wielokrotnie byliśmy świadkami niesamowitych efektów, jakie przynieść może intensywny, starannie przeprowadzony trening pamięci.
Problem 3: Dziecku brakuje samodzielności
Zewnętrzne przejawy: Dziecko – mimo że ma już 8, 9 albo nawet więcej lat – w wykonywaniu wielu czynności nadal potrzebuje pomocy. Odnosi się to między innymi do nauki i odrabiania zadań domowych, których pociecha nie jest w stanie zrobić bez kontroli i wsparcia ze strony rodzica. Zazwyczaj przejawia również stosunkowo niewielką inicjatywę (o odrabianie lekcji dba bardziej rodzic niż dziecko), niski poziom motywacji do nauki, brak poczucia odpowiedzialności za szkolne obowiązki, a czasem także swego rodzaju przyzwyczajenie do bycia wyręczanym.
Możliwe przyczyny: Brak samodzielności często ma niestety źródło w błędach wychowawczych i nadmierniej opiekuńczości ze strony rodziców. Mają oni oczywiście dobre intencje, jednak w większości przypadków – wyręczanie dziecka w szkolnych obowiązkach i przyzwyczajanie go do wspólnego odrabiania lekcji przyczynia się do umocnienia w nim przekonania, że nie jest wystarczająco zdolne, aby poradzić sobie samemu. W przyszłości może to przynieść jeszcze gorsze konsekwencje w postaci braku zaradności życiowej i niskiego poczucia własnej wartości.
Środki zaradcze: Nie zachęcamy oczywiście do tego, aby w ogóle nie pomagać dziecku, ale raczej do tego, aby robić to mądrze, budując w nim poczucie mocy sprawczej i zaufanie do własnych umiejętności. Jeśli zauważymy, że w jakimś obszarze dziecko gorzej sobie radzi – nie wyręczajmy go. Zamiast tego, motywujmy je do podejmowania kolejnych prób i doceniajmy wszystkie, nawet najdrobniejsze sukcesy. Nie zapominajmy również, że mózg – aby prawidłowo się rozwijać – potrzebuje mieć jak najwięcej okazji do eksperymentowania, samodzielnego odkrywania i uczenia się na błędach. W czasie treningów mózgu w BrainGym stwarzamy ku temu doskonałe warunki.
Problem 4: Nauka i odrabianie lekcji zajmuje dziecku dużo czasu
Zewnętrzne przejawy: Zarówno przygotowywanie się do klasówek i sprawdzianów, jak i odrabianie pracy domowej zabiera dziecku zawsze bardzo dużo czasu. Zadania na lekcjach wykonuje wolniej niż inne dzieci i z tego powodu ma nieraz problem z kończeniem ich w terminie. Wszystko to prowadzi nierzadko do nawarstwiania się zaległości.
Możliwe przyczyny: Powodów takiego stanu rzeczy może być bardzo wiele – począwszy od wspomnianych wyżej kłopotów z koncentracją (dziecko bardzo łatwo się rozprasza), poprzez specyficzne trudności w uczeniu się, mające podłoże neurologiczne (na przykład dysleksja czy dyskalkulia) aż po problemy z integracją sensoryczną. Słabiej rozwinięte zdolności poznawcze dziecka sprawiają, że potrzebuje ono znacznie więcej czasu na przetworzenie i zrozumienie informacji płynących z otoczenia. Przyczyna leżeć może również w osłabionej pamięci roboczej, która uniemożliwia dziecku przechowywanie określonych danych przez wystarczająco długi czas, aby było ono w stanie sprawnie wykonać postawione przed nim zadanie. Źródłem trudności mogą być także różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne (na przykład o charakterze nerwicowym) lub niska samoocena.
Środki zaradcze: W tym wypadku kluczowa będzie diagnoza wskazująca na główne źródło problemu. Pomocne okazać się może również określenie indywidualnych potencjałów dziecka, jego silnych i słabych stron i dopasowanie metod pracy szkolnej oraz nauczania do jego predyspozycji. Ważne, aby nie „odpuszczać” problemu i monitorować poprawę w zależności od zastosowanych środków zaradczych. W BrainGym zawsze przed rozpoczęciem treningu mózgu, a także po jego zakończeniu wykonujemy szereg testów, które pozwalają precyzyjnie określić poziom umiejętności poznawczych dziecka i osiągnięty w czasie treningu postęp w tym zakresie.
Problem 5: Dziecko ma trudności z czytaniem
Zewnętrzne przejawy: Dziecko czyta znacznie wolniej niż jego rówieśnicy i popełnia przy tym sporo błędów. Często się zacina i ma problemy z płynnym przechodzeniem od słowa do słowa. Zdarza mu się również mylić wyrazy, ich końcówki albo pojedyncze litery. Miewa trudności z rozpoznawaniem i wymawianiem słów, a nieraz także z rozumieniem tego, co przeczytało. W czasie czytania łatwo się rozprasza i jest niespokojne.
Możliwe przyczyny: Problemy z czytaniem mogą (ale nie muszą) wskazywać na dysleksję – czyli specyficzne, zazwyczaj wrodzone trudności przejawiane przez dziecko w nauce pisania i czytania. Mogą być one jednak także efektem stresu (powodowanego najczęściej przez porównywanie się z innymi dziećmi) lub strachem przed czytaniem. Inne potencjalne powody to: problemy z przetwarzaniem słuchowym (którego sprawne funkcjonowanie jest kluczowe dla czytania ze zrozumieniem), niedopasowanie metody nauki czytania do predyspozycji dziecka i niewystarczająca ilość ćwiczeń. Przy diagnozie trudności tego typu warto również wykluczyć problemy ze wzrokiem albo wady wymowy.
Środki zaradcze: Nad trudnościami z czytaniem u dziecka należy zacząć pracować jak najszybciej – aby uniknąć pogłębiania się problemu oraz piętrzenia się zaległości i niepowodzeń szkolnych. Najskuteczniejszą metodą są cierpliwe, systematyczne ćwiczenia, które mogą być realizowane w ramach terapii pedagogicznej albo na przykład profesjonalnego treningu mózgu, w czasie którego pracuje się nad prawidłowym przetwarzaniem słuchowym, a także nad pamięcią, koncentracją i logicznym myśleniem.
Problem 6: Dziecko nie rozumie poleceń
Zewnętrzne przejawy: Dziecko nie reaguje na kierowane do niego polecenia słowne, nawet jeśli są kilkakrotnie powtarzane. Niekiedy sprawia wrażenie, jakby nie słyszało, co się do niego mówi. Czasem zdarza się również, że dziecko nie rozumie poleceń pisemnych, przez co ma problemy z wykonywaniem zadań – zarówno w szkole, jak i w trakcie odrabiania pracy domowej. Nieraz wydaje się rozkojarzone lub nieobecne.
Możliwe przyczyny: W trudnościach tego rodzaju zawsze w pierwszej kolejności należy wykluczyć problemy ze słuchem lub ze wzrokiem. Przyczyną nierozumienia poleceń słownych, jak i pisemnych może być natomiast nieprawidłowe przetwarzanie słuchowe lub wzrokowe, czyli specyficzne zaburzenia obejmujące zmysł słuchu i/lub zmysł wzroku, mające podłoże neurologiczne.
Środki zaradcze: Ważne przede wszystkim, aby dostosować sposób komunikacji do możliwości percepcyjnych dziecka, a więc mówić wolno i wyraźnie, a także prostym, nieskomplikowanym językiem. W przypadku diagnozy problemów z przetwarzaniem słuchowym i/lub wzrokowym – kluczowe jest jak najszybsze wdrożenie ćwiczeń pozwalające na rozwój tych umiejętności i umożliwiające dziecku prawidłowe funkcjonowanie. Z naszych doświadczeń wynika, że świetne efekty w tym zakresie przynosi profesjonalny trening mózgu.
Podsumowując – kiedy zauważymy, że nasze dziecko ma problemy w szkole – nie bagatelizujmy ich z nadzieją, że „może z tego wyrośnie”. Nie posądzajmy go też automatycznie o lenistwo, albo brak chęci do nauki. Zamiast tego, przyjrzyjmy się dokładniej, z czym dziecko sobie nie radzi i jakie mogą być tego przyczyny. Być może trudności z nauką mają zupełnie inne źródła, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. W BrainGym oferujemy kompleksową diagnozę zdolności umysłowych dziecka, które są kluczowe dla jego właściwego rozwoju i prawidłowego funkcjonowania w szkole. Dysponujemy narzędziami, które bardzo precyzyjnie badają poziom umiejętności poznawczych i wskazują, nad którymi z nich warto byłoby popracować. Trafnie postawiona diagnoza i adekwatnie do niej podjęte działania naprawcze mogą sprawić, że dziecko znów polubi szkołę, a zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności zacznie mu się kojarzyć z przyjemnością i poczuciem mocy sprawczej. Liczne badania wykazały, że profesjonalny trening mózgu przynosi nie tylko znaczne usprawnienie umiejętności poznawczych dziecka, ale przekłada się także na istotną poprawę samooceny i podniesienie poczucia wartości, co z kolei wpływa korzystnie na całokształt możliwości rozwojowych dziecka.
